Beerse Overlaat - Watersportvereniging De Amer

Een paar jaar geleden hebben we in delen van Nederland weer eens gezien wat er gebeurt als er teveel regen valt. In vroeger tijden hadden we daar in Brabant ook wel eens last van. De Maas was toen nog een betrekkelijke smalle en kronkelige rivier die bij Woudrichem in de Boven Merwede uitmondde. Het Oude Maasje speelde in de afwatering van het water dat uit Limburg (en België) stroomde geen rol in de afwatering. Nee, als er teveel water kwam liep het over de Beerse Overlaat ten Oosten van Grave  over het lage land van Brabant in de richting van 's-Hertogenbosch.


Oorspronkelijk was de Maas in het Oosten van Brabant onbedijkt. Later werden er steeds meer dijkjes aangelegd om de landerijen in het voorjaar eerder droog te krijgen en rondom de dorpen werden dijkjes gelegd om de huizen droog te houden, als ze al niet op hoger gelegen gronden gevestigd waren. Langzamerhand ontstonden er op enige afstand van de Maas dijken. Tussen Geffen en 's-Hertogenbosch werd deze dijk zelfs Zeedijk genoemd (zie kaart). De A59 volgt dit tracee tegenwoordig.
Om het water terug te dringen in de richting van de Maas werden ook haaks op de Maas dijken aangelegd, zoals bij Herpen, Berchem, Oss, Geffen. Bij 's-Hertogenbosch stroomde het water via de Dieze naar de Maas.
Kwam het water nog hoger dan stroomde het via het Bossche Veld zelfs om 's-Hertogenbosch heen in de richting van de Langstraat over de de Baardwijkse Overlaat om bij Geertruidenberg definitief het Hollands Diep te bereiken.

Een ander probleem was dat de riviertjes Aa en Dommel die 40 % van Noord-Brabant afwateren bij 's-Hertogenbosch via de Dieze hun water moesten lozen door de hoge Maasstand hun water niet kwijt konden in de Maas bij Fort Crevecoeur. Het inundatiegebied rond s-Hertogenbosch werd hierdoor nog een stuk groter.
De Maaswerken zijn gestart rond 1900 met het graven van Bergse Maas. Deze nieuwe Maasmonding moest zorgen voor voldoende afvoer vanaf 's-Hertogenbosch.naar het Hollandsdiep.
Als extra lozingmogelijkheid werd in 1904 het z.g. Drongelens kanaal gegraven van 's-Hertogenbosch met een ruime bocht langs Waalwijk 20 km lang iets ten westen van de "Zeedijk" op het kaartje bij de Baartwijkse Overlaat, dat kanaal komt uit via de zg. Bovenlandsesluis in de Bergse Maas. Als bij Crevecoeur de sluizen dicht gaan door hoog water had men had hier een gunstiger lozingspunt voor het water rond 's-Hertogenbosch, dat scheelde bijna een meter. Dit wordt  bij hoogwater bijna nog jaarlijks gebruikt

De overstroming in 1926 was de aanzet tot de Maaswerken (1931, C.W. Lely, zoon van Cornelis die de afsluitdijk ooit ontworpen heeft) waarbij de Maas werd genormaliseerd door bochtafsnijdingen, nieuwe stuwen (bij Grave en Lith). Dit alles gebeurde in de crisistijd als werkverschaffing voor werklozen. De werken duurde de hele jaren '30. In 1942 werd de Beerse Overlaat pas afgesloten.
Zo werd de afvoer van de Maas via de rivier en de Bergse Maas verplaatst naar het Hollands Diep. Zij stroomde niet meer van Heusden naar Woudrichem. Dit werd een 'dode' tak met de Wilhelminasluis als waterscheiding tussen Maas en waal werd. Omdat de waterstanden aan weerszijden van deze sluis wisselend kon zijn is deze uitgevoerd als zg. waaiersluis, de deuren van deze sluis kunnen tegen de waterdruk in geopend worden.

Tegenwoordig met het beleidsprogramma "Ruimte voor de rivier" geven we meer ruimte aan het rivierwater in tijden dat dit nodig is. En dat was precies wat de Maas vroeger dus zelf deed: ze koos een extra 'bedding' om het teveel aan water kwijt te raken en zo stroomde ze bij Beers het vlakke land in. Dit alles eindigde tenslotte met het graven van de Bergse Maas.
Ten gevolge van deze normalisatie van de Maas heeft de rivier een kleiner waterbergend vermogen gekregen, iets wat in de jaren 1993 en '95 opnieuw voor te hoge waterstanden in de rivieren zorgde. Dit heeft mede geleid tot het programma "Ruimte voor de rivier" waarbij op dit moment de Overdiepse Polder als overloopgebied wordt in gericht waarbij de boerderijen verplaatst worden naar nieuw opgeworpen terpen en het land 's-winters desnoods onder water gezet kan worden. Dit levert een waterstand verlaging van 27 centimeter op.
De werkzaamheden bestaan ook uit het opnieuw uitgraven van oude afgesneden Maas armen om zo het waterbergend vermogen van de Maas te vergroten. Bovendien zijn die oude overstroomgebieden zelfs weer onder de aandacht gebracht om in noodgevallen hun oude rol weer te spelen, daar is niet iedereen even blij mee! Maar nieuw water in oude Maasarmen maakt niet alleen ruimte voor de rivier, maar ook voor de watersport!

Ed. Schulte.

(Voor verdere informatie zie de website /http://www.beerseoverlaat.nl/ daar kun je een animatie zien van het stromende water en allerlei andere informatie. Een uitzending van Andere Tijden van de overstromingen is ook nog te zien.
Hier klikken: /https://www.anderetijden.nl/aflevering/329/Kronkels-van-de-Maas/